نوجوانی و لحظات شاد، شیرین و سرشار از استرس و هیجان‌انگیز آن پر از خاطراتی است که شاید تاثیرش برای همیشه در خاطر ما بماند.
اینتین – یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که باید به نوجوانان امکان رشد و پرورشش داده شود «خلاقیت» است. این کار نیز ابتدا باید توسط نخستین مربیان نوجوانان ،یعنی والدین و پس از آن معلمان و در محیط‌های آموزشی دیگر، به‌ویژه مدرسه، انجام شود. پرورش خلاقیت موضوع بسیار جدی است که اگر از آن مراقبت نشود، ممکن است آسیب‌های جدی به آینده و خلاقیت فرد وارد شود. اما چطور می‌توان به رشد و پرورش بیشتر خلاقیت نوجوانان کمک کرد؟ دراین‌خصوص با دکتر مهیا عابدی، کارشناس و مشاور، گفت‌و‌گو کرده‌ایم.
یکی از مهم‌ترین و ابتدایی‌ترین عوامل رشد خلاقیت، روش‌های درست فرزندپروری است که اگر همراه با تربیت مقتدرانه والدین باشد، قطعا به سرانجام خوبی خواهد رسید.
تصمیم‌گیری مشترک و رفتار دوستانه والد و نوجوان و نیز نحوه درگیری والدین در مسائل آموزشی نوجوان، همچنین چگونگی رفتار همسالان و نوع‌دوستی آن‌ها عامل بسیار مهمی در پرورش خلاقیت آن‌ها‌ست.
از عوامل مهم دیگر ایجاد خلاقیت در نوجوان نحوه آموزش معلمان و ارتباط بین خانه و مدرسه و نیز برقراری ارتباط درست بین والدین و معلمان است؛ همچنین مشارکت خود نوجوان در کارهای فوق‌برنامه، میزان صمیمیت معلمان در ایجاد این امر، بسیار موثر است.
همچنین باید به خوا‌ست نوجوانان احترام گذاشت؛ مثلا هنگام انتخاب رشته تحصیلی برای ورود به دانشگاه لازم است به علایق او توجه کرد. بعضی از نوجوانان دوست دارند با فضای کار‌کردن آشنا شوند و حتی با فضای بازار کار هم آشنا شود و هم تجربه پیدا کند.
مدرسه
می‌توان گفت بعد از خانواده یکی از مهم‌ترین عواملی که در فرایند اجتماعی‌کردن نوجوان نقش دارد، «مدرسه» است. مدرسه نقش مهمی در فرایند اجتماعی‌کردن نوجوان دارد؛ چون معمولا نوجوان ازطریق فعالیت‌های علمی-آموزشی می‌تواند مسئولیت‌پذیری بیشتری را بیاموزد یا شخصیتش را به تعادل برساند.
شکل‌گیری شخصیت نوجوان
در‌واقع می‌توان گفت شخصیت نوجوان ازطریق شکست، موفقیت یا مسئولیت‌پذیری در فضای آموزشی مدرسه بیشتر شکل می‌گیرد. البته مدرسه از لحاظ دیگری نیز می‌تواند در پیشرفت و شکل‌گیری شخصیت نوجوان موثر واقع شود.
درست است که نمی‌توان نقش مهم والدین را به‌عنوان نخستین مربیان کودکان نادیده گرفت. اما باید گفت کم‌کم و با ورود نوجوان به محیط‌های آموزشی، مربیان مدارس نیز درکنار والدین نقش مهمی را در این زمینه ایفا می‌کنند.
در این میان یکی از مهم‌ترین دلایل نقش مهم محیط‌های آموزشی؛ نقش همسالان نوجوانان است که در این سن بسیار مهم است. البته معلمان هم در این خصوص نقش مهمی دارند.
استرس و اضطراب نوجوانان
مریم شانزده‌ساله است و به‌شدت اضطراب دارد، همچنین اعتماد‌به‌نفسش با ورود به مدرسه کم شده. او با بررسی‌های زیاد و مراجعه به روان‌شناس، فهمید که او حتی در کودکی هم نمی‌توانست به‌خوبی خودش را در جمع مطرح و معرفی کند.
با توجه به اینکه مریم تنها فرزند خانواده است، همیشه مورد حمایت والدینش بوده و در اغلب موارد هم مادرش به‌جای او کارهایش را انجام داده؛ بنابراین با ورود مریم به مدرسه مشکلات ا‌سترسی او بیشتر شده است. موضوع عجیب برای والدین مریم این است که مدرسه فرزندشان جزو مدارس بسیار خوب است، ولی چون مدرسه مایل است سطح سواد دانش‌آموزانش را بالا ببرد، مدام برای آنان کلاس‌های تقویتی و فوق‌برنامه اجرا می‌کند و همین موضوع باعث می‌شود دانش‌آموزانی مثل مریم که پیشینه اعتماد‌به‌نفس ضعیفی دارند نتوانند موفق عمل کنند و به دلیل فشار زیاد مدرسه نتوانند موفق شده و با افت تحصیلی مواجه شوند.
متاسفانه فضای بعضی مدارس به گونه‌ای است که با فشارآوردن بیش‌ازحد به دانش‌آموزان نه‌تنها باعث پیشرفت آن‌ها نمی‌شوند، بلکه فرصت هر‌گونه خلاقیت و ابتکار عمل را هم از آن‌ها می‌گیرند.
مدارس خاص اغلب به گونه‌ای هستند که فقط بعضی از بچه‌ها می‌توانند با آن محیط‌ها ارتباط برقرار کنند و دانش‌آموزانی مثل مریم چون نمی‌توانند موفقیت لازم را کسب کنند، مجبورند حتی در میانه سال تحصیلی، مدرسه‌شان را عوض کنند که این مورد هم موجب افت تحصیلی می‌شود و هم فشار و استرس زیادی را به دانش‌آموز وارد می‌کند.
ایجاد بستر عاطفی لازم
با توجه به اینکه مریم در خانواده نتوانسته برای ورود به زندگی اجتماعی، اعتماد‌به‌نفس لازم را کسب کند، با ورود به فضای مدرسه و فشار زیاد برای انجام بیش‌ازحد تکالیف مدرسه و نیز با بالارفتن میزان استرس و نگرانی او به‌خاطر عقب‌ماندن از بچه‌های دیگر، بار دیگر فشار زیادی را متحمل شده و مجبور به ترک مدرسه شده است. والدین مریم همیشه به‌خاطر آسایش بیشتر وی به‌جای او همه کارهایش را انجام می‌دادند و فرصت هر‌گونه خلاقیت و شناخت بیشتر ا‌ستعدادها و توانایی‌هایش را از او سلب کردند؛ همچنین مدرسه هم نتوانست بستر عاطفی لازم را با او برقرار کند. بر‌اساس تحقیقات پیشرفت دانش‌آموزانی که در فضایی با فشار روانی کمتری هستند، بیشتر از دانش‌آموزانی است که در محیط‌های پرا‌سترس درس می‌خوانند.
توجه به سلامت بیشتر به‌جای نمره بیشتر!
متاسفانه والدین، بیش از هرچیز علاقه دارند فرزندشان نسبت‌به بقیه نمره بیشتری بگیرد تا بتواند موفقیت تحصیلی بیشتری هم کسب کند؛ در‌حالی‌که باید بدانند سلامت نوجوان از هر چیزی مهم‌تر است.
در‌واقع نوجوانان خیلی دوست دارند در هر جمعی، به‌ویژه در مدرسه، خودشان را مطرح کنند و در رقابت با همسالان خود برنده باشند و با توجه به اینکه همیشه چنین چیزی مقدور نیست، گاهی مایوس و ناامید می‌شوند.
در‌نتیجه بعد از تمام اتفاقاتی که برای مریم افتاد، میزان استرس و اضطراب او به دلیل سرخوردگی و ناامیدی به حدی بالا رفت که وی مجبور شد از دارو ا‌ستفاده کند.
تمرکز بر استقلال بیشتر نوجوان
والدینی که بیش‌ازحد به فرزند خود توجه می‌کنند، فرصت مستقل‌شدن را از وی می‌گیرند. نوجوان برای مطرح‌کردن خود در جمع دوستان و مدرسه هیچ خلاقیتی به ذهنش خطور نمی‌کند و در جمع دوستان نمی‌تواند به‌اصطلاح گلیم خود را از آب بیرون بکشد. بدین ترتیب دچار نوعی تناقض می‌شود.
در‌حقیقت نوجوانان از یک طرف می‌خواهند به استقلال برسند و از طرف دیگر چون همیشه مورد حمایت خانواده بوده‌اند، نمی‌دانند باید چه‌کار کنند و وقتی می‌بینند همسالان آن‌ها هرکدام خلاقیتی دارند و از این طریق می‌توانند بیشتر خودشان را مطرح کنند، بیشتر ناامید می‌شوند.
مریم هم وقتی دید نمی‌تواند خود را با دیگر همسالان خود در مدرسه هماهنگ کند، مجبور شد مدرسه‌اش را عوض کند و همین موضوع استرس بیشتری بر او تحمیل کرد. البته والدینش از این موضوع و تصمیم مریم بسیار تعجب می‌کردند که البته این نظر والدین است، ولی ازلحاظ روان‌شناسی در‌واقع رفتار والدین درست نبوده است.
انتخاب متناسب مدرسه
در مدارس خاصی که فراتر از توان دانش‌آموزان با آنان کار می‌شود، بیشتر از هرچیز دیگری، علاقه‌مندی‌های نوجوانان و رویاپردازی‌های مهم این سنین که بسیاری از اوقات می‌تواند منجر‌به بروز خلاقیت بیشتر نوجوان شود هم کم‌کم فراموش می‌شود.
متاسفانه در مدارسی که بیش‌ازحد برنامه‌های خاص دارند، نوجوانان وقتی برای پرداختن به‌همه نیازها و خوا‌سته‌های خود ندارند و به‌این‌ترتیب نمی‌توانند از زندگی خود به‌اندازه‌کافی لذت ببرند.
با توجه به اینکه نوجوانی دوره حساسی از زندگی است، باید به خوا‌سته‌های نوجوان هم توجه بیشتری شود. ولی گاهی چیزی که جامعه می‌خواهد، با آن چیزی که خانواده می‌خواهد و خوا‌سته‌های خود نوجوان است، با هم متفاوت است و این موضوع مشکلاتی را برای نوجوان به‌وجود می‌آورد.
بنابراین بهتر از هرچیز این است که قبل از اینکه به فکر یافتن مدرسه خاصی برای فرزندمان باشیم، به این بیندیشیم که خود او موجودی خاص و منحصربه‌فرد است که باید به کشف ا‌ستعدادها و توانایی‌های او بپردازیم؛ چون بدین ترتیب او هم به ذهن کاوشگر خود فرصتی برای خلاقیت بیشتر خواهد داد.
منبع | موفقیت