موتورهای الکتریکی قلب تپنده بسیاری از خطوط تولید و سیستمهای صنعتی هستند.
هرگونه آسیب به موتور میتواند باعث توقف فرآیند، افزایش هزینه تعمیرات و حتی خسارتهای جدی به تجهیزات جانبی شود. به همین دلیل استفاده از تجهیزات حفاظتی استاندارد، بهویژه بیمتال، در طراحی تابلو برق صنعتی امری ضروری است.
بیمتال اشنایدر الکتریک یکی از شناختهشدهترین راهکارها برای محافظت موتور در برابر اضافهبار بوده و در ادامه بهصورت کامل بررسی میکنیم که این تجهیز چگونه عمل میکند و چرا انتخابی مطمئن محسوب میشود.
بیمتال چیست و چه نقشی در حفاظت موتور دارد؟
بیمتال یا رله حرارتی اضافهبار، تجهیزی است که برای محافظت از موتورهای الکتریکی در برابر افزایش جریان بیش از حد مجاز طراحی شده است. زمانی که موتور تحت بار بیش از ظرفیت نامی خود کار میکند، جریان افزایش یافته و حرارت سیمپیچ بالا میرود. اگر این وضعیت کنترل نشود، آسیب جدی به موتور وارد خواهد شد.
بیمتال با تشخیص این افزایش جریان، مدار فرمان را قطع کرده و مانع ادامه کار موتور میشود. این عملکرد ساده اما حیاتی، نقش مهمی در افزایش طول عمر موتور دارد.
ساختار بیمتال اشنایدر الکتریک
بیمتال اشنایدر از دو فلز با ضریب انبساط حرارتی متفاوت ساخته شده است. این دو فلز بهصورت لایهای به هم متصلاند و با عبور جریان موتور گرم میشوند.
عملکرد حرارتی بیمتال
با افزایش جریان:
- دمای بیمتال بالا میرود
- اختلاف انبساط دو فلز باعث خم شدن تیغه میشود
- مکانیزم قطع فعال شده و مدار فرمان باز میشود
این فرآیند باعث قطع سریع و ایمن موتور در شرایط اضافهبار میگردد.
جبرانسازی دمای محیط
یکی از مزایای مهم بیمتالهای اشنایدر، دقت عملکرد در شرایط دمایی مختلف تابلو برق است. این ویژگی باعث میشود تغییر دمای محیط، باعث قطع اشتباه یا عدم قطع در زمان لازم نشود.
ارتباط بیمتال با کنتاکتور در مدار فرمان
بیمتال بهتنهایی مدار قدرت را قطع نمیکند و همواره در کنار کنتاکتور استفاده میشود. در مدارهای استاندارد:
- بیمتال در مسیر خروجی کنتاکتور نصب میشود
- در صورت بروز اضافهبار، مدار فرمان قطع میشود
- کنتاکتور اشنایدر از مدار خارج شده و موتور خاموش میشود
این هماهنگی باعث افزایش ایمنی و کاهش زمان واکنش سیستم حفاظتی میشود.
بیمتال اشنایدر الکتریک چه خطراتی را کنترل میکند؟
بیمتال اشنایدر تنها محدود به حفاظت ساده نیست و موتور را در برابر چند خطر مهم محافظت میکند:
اضافهبار طولانیمدت
زمانی که موتور بیشتر از توان نامی خود کار میکند.
عدم تعادل فاز
در شبکههای سهفاز، قطع یا ضعف یکی از فازها باعث افزایش جریان در سایر فازها میشود.
گیرپاژ یا قفل شدن موتور
در این حالت جریان بهسرعت افزایش یافته و بیمتال با قطع مدار از سوختن موتور جلوگیری میکند.
مقایسه بیمتال اشنایدر با سایر روشهای حفاظت موتور
در طراحی تابلو برق، روشهای مختلفی برای حفاظت موتور وجود دارد، اما بیمتال همچنان یکی از اقتصادیترین و کاربردیترین گزینههاست.
جدول مقایسه روشهای حفاظت موتور
| ویژگی | بیمتال اشنایدر | فیوز | رله الکترونیکی |
|---|---|---|---|
| حفاظت در برابر اضافهبار | دارد | محدود | دارد |
| قابلیت تنظیم جریان | دارد | ندارد | دارد |
| امکان ریست | دارد | ندارد | دارد |
| هزینه | مقرونبهصرفه | کم | بالا |
| سادگی نصب | بالا | بالا | متوسط |
نکات مهم در انتخاب بیمتال اشنایدر الکتریک
انتخاب صحیح بیمتال نقش مستقیمی در عملکرد صحیح سیستم حفاظتی دارد.
تطابق جریان نامی
رنج تنظیم بیمتال باید دقیقاً مطابق جریان درجشده روی پلاک موتور انتخاب شود.
انتخاب کلاس تریپ مناسب
- کلاس ۱۰: مناسب موتورهای با راهاندازی سریع
- کلاس ۲۰: مناسب موتورهای با راهاندازی سنگین یا طولانی
سازگاری با تجهیزات کنترلی
بیمتال باید از نظر مکانیکی و الکتریکی با کنتاکتور مورد استفاده سازگار باشد.
کاربرد بیمتال اشنایدر در صنایع مختلف
بیمتالهای اشنایدر الکتریک در صنایع متعددی مورد استفاده قرار میگیرند، از جمله:
- خطوط تولید کارخانهها
- سیستمهای پمپاژ
- نوار نقالهها
- سیستمهای تهویه صنعتی
در بسیاری از پروژههای صنعتی، تأمین این تجهیزات از طریق مجموعههای تخصصی مانند چشمه نور الکتریک انجام میشود تا انتخاب محصول متناسب با نوع موتور بهدرستی صورت گیرد.
تأثیر بیمتال در کاهش هزینههای نگهداری
هرچند هزینه بیمتال در مقایسه با قیمت کنتاکتور اشنایدر عدد بزرگی نیست، اما نقش آن در جلوگیری از سوختن موتور و توقف خط تولید بسیار حیاتی است. استفاده از بیمتال مناسب میتواند هزینههای تعمیر، تعویض موتور و خسارتهای جانبی را به شکل قابلتوجهی کاهش دهد.
سوالات متداول
آیا بیمتال اشنایدر میتواند جایگزین کلید حرارتی شود؟
خیر. بیمتال برای حفاظت در برابر اضافهبار طراحی شده و قطع مدار قدرت را انجام نمیدهد، در حالی که کلید حرارتی میتواند هم حفاظت و هم قطع مستقیم مدار را بر عهده داشته باشد.
تنظیم بیمتال اشنایدر روی چه مقداری انجام میشود؟
تنظیم بیمتال باید دقیقاً مطابق جریان نامی موتور درجشده روی پلاک آن انجام شود تا عملکرد حفاظتی بهینه و بدون قطع ناخواسته داشته باشد
