وقتی حرف از «آزادی بیان» می شود، اغلب تصور می کنیم در کشوری مثل ایالات متحده محدودیت چندانی برای هنر و رسانه نیست.
اما واقعیت تاریخ و ساختار سینما و تلویزیون آمریکا نشان می دهد که سانسور — یا حداقل بازبینی و طبقه بندی محتوا — دست کم تا اوایل دوران مدرن سینما سابقه دارد. این مقاله با بررسی دقیق تاریخ و قوانین مرتبط، تلاش می کند پاسخ دهد: آیا امروز نیز فیلم ها و سریال ها در آمریکا سانسور می شوند؟ و اگر بله — در چه شرایطی؟
تاریخچه سانسور و طبقه بندی فیلم در آمریکا
در نخستین سال های قرن بیستم، برخی ایالت ها و شهرها در آمریکا شوراهای محلی برای «بازبینی فیلم» ایجاد کردند. اولین قانون رسمی سانسور فیلم در آمریکا در سال ۱۹۰۷ در شهر شیکاگو به تصویب رسید. این یعنی از آغاز ورود فیلم به آمریکا، بحث «محتوای مناسب» برای عموم مطرح بود.
در دهه ۱۹۳۰ تا ۱۹۶۰ صنعت فیلم آمریکا تحت نظارت کد اخلاقی Hays Code بود: مجموعه ای از قوانین خودسانسوری که تعیین می کرد چه محتوایی — در مورد خشونت، روابط جنسی، اخلاق و… — در فیلم ها قابل نمایش است.
اما از اواخر دهه ۱۹۶۰ این کد رسما کنار گذاشته شد و به جای آن نظام رده بندی فیلم تحت نظارت Motion Picture Association (MPA) ایجاد شد.
پس نتیجه می گیریم: سانسور رسمی و دولتی تقریبا پایان یافته — اما بازبینی و طبقه بندی محتوا و بازنگری از سوی صنعت ادامه یافته است.
نظام رده بندی MPA — بازبینی نه ممنوعیت
امروزه فیلم ها در آمریکا معمولا با رده هایی مثل G، PG، PG-13، R، NC-17 طبقه بندی می شوند تا اطلاع دهند برای کدام گروه سنی مناسب هستند.
این رده بندی اجباری قانونی نیست؛ یعنی فیلم بدون رده هم می تواند منتشر شود — اما عملا اکثر سینماها و توزیع کننده ها آن را نمایش نمی دهند.
بنابراین معنا این است که «سانسور رسمی» کم شده — اما خودسانسوری صنعت و اقتصاد سینما باعث شده محتواهایی که ممکن است به رده R یا NC-17 برسند، پیش از اکران ویرایش شوند. بسیاری از فیلم ها برای اینکه بتوانند گستره مخاطب وسیع تری داشته باشند، صحنه های حساس را حذف یا تعدیل می کنند.
همین سیاست بر نمایش تلویزیونی نیز تاثیر می گذارد: محتوای خشونت آمیز، جنسی یا نامناسب برای کودک و نوجوان معمولا سانسور یا با برچسب «بزرگسال» پخش می شوند.
تفاوت «سانسور قانونی» با «طبقهبندی / خودسانسوری»
| نوع | توضیح |
|---|---|
| سانسور قانونی / دولتی | قانون یا فرمانی که پخش یا انتشار اثر را ممنوع یا محدود کند — تا حد زیادی در آمریکا منسوخ است |
| طبقهبندی محتوا (Rating) | نظامی از ردهبندی سنی (مثل PG-13 یا R) که بیشتر «راهنمای والدین» است؛ محتوا حذف نمیشود، فقط برچسب میخورد |
| خودسانسوری صنعت | شرکتهای فیلمسازی یا توزیعکنندهها برای تضمین فروش و اکران، محتوا را پیش از انتشار ویرایش میکنند |
تأثیر بر مخاطب و بازار جهانی (فیلم خارجی و تماشای آنلاین)
این ساختار بر نحوه عرضه و مصرف «فیلم خارجی» و سریالهای آمریکایی تأثیر دارد:
- گاهی فیلمهایی که محتوای خشونتآمیز یا بزرگسال دارند، نسخه «اصلاحشده» دارند تا رده R نگیرند؛ بنابراین چنانچه قصد دانلود فیلم یا تماشای آنلاین داشته باشید، ممکن است نسخه متفاوتی ببینید.
- اگر دنبال «فیلم سینمایی» جدی با محتوای جسورانه باشید، باید سراغ آثاری بروید که رتبهبندی آنها R یا NC-17 است — اما این آثار از ابتدا مخاطب عام را هدف نمیگیرند و معمولاً در سینماهای محدود یا پلتفرمهای خاص منتشر میشوند.
- در عین حال، آزاد بودن نسبی سانسور در آمریکا باعث شده سینماگران بتوانند مرزها را جابهجا کنند؛ آثاری که در دهههای ۱۹۶۰ یا ۱۹۷۰ میتوانستند ممنوع شوند، حالا امکان انتشار دارند — البته با ردهبندی مناسب.
چرا بعضیها فکر میکنند «سانسور وجود دارد»؟
چند دلیل رایج:
- خودسانسوری صنعتی: شرکتها برای تضمین فروش و مخاطب کمتر ریسک میکنند.
- فشار بازار و تبلیغات: فیلمهایی با رده R یا NC-17 به سختی تبلیغ و پخش میشوند؛ بنابراین «ویرایش» اقتصادی میشود.
- تنوع ایالتی و محلی (در گذشته): قبل از ۱۹۶۸ استانداردها منطقهای بود — یعنی یک فیلم در یک ایالت میتوانست سانسور شود، در ایالت دیگر آزاد باشد.
- ملاحظه ی فرهنگی و اخلاقی: بعضی گروهها فشار میآوردند برای حذف صحنههایی که «غیر اخلاقی» تلقی میشدند — که منجر به Hays Code شد.
نتیجهگیری: سانسور به سبک آمریکایی — نه ممنوعیت، بلکه «انتخاب»
اگر بخواهیم نتیجه را خلاصه کنیم:
ایالات متحده دیگر مثل اوایل قرن بیستم یک کشور دارای سانسور دولتی گسترده در سینما و تلویزیون نیست. قوانین آزادی بیان و جایگزینی ردهبندیها سبب شده فیلمها آزادانه ساخته و منتشر شوند. با این حال، ساختار صنعت — شامل طبقهبندی محتوا (Rating) و فشار اقتصادی برای جذب مخاطب — باعث شده «خودسانسوری» یا «ویرایش برای تازهتر شدن» ادامه پیدا کند.
پس اگر دیدی بعضی آثار خارجی — خصوصاً فیلم خارجی یا سریالهای آمریکایی — «آرایش متفاوتی» نسبت به نسخه اصلی دارند، محتمل است که تحت تأثیر همین شرایط باشند.
در عین حال، این آزادی و انعطاف نسبی به سازندگان اجازه میدهد خلاقیت بیشتری داشته باشند، موضوعات حساستر را دست بگیرند و مخاطبهای متفاوت را هدف قرار دهند.
یادداشت پایانی
همانطور که ساختار صنعت فیلم در آمریکا به سمت آزادی بیشتر پیش رفته، دسترسی به آثار گوناگون — چه برای کسانی که به دنبال سرگرمیاند و چه کسانی که دنبال تجربههای عمیقتر هستند — آسانتر شده است. اما همیشه پیش از دانلود فیلم یا تماشای آنلاین یک اثر، بد نیست رتبهبندی آن را بررسی کنیم تا مطمئن باشیم آنچه میبینیم، مناسب سنی و فرهنگی ما است.
و اگر به دنبال آرشیوی از فیلم های خارجی آمریکایی بودی — منبع آن را میتوانی در وبسایت مووی شو پیدا کنی.
