واجبات نماز چند مورد است؟ | طبق روایات پیامبر فرموده است یکی از دوست داشتنى ترین کارها نزد خداوند نماز است و به همین سبب آشنایی با اصول و واجبات دینی نماز بر هر مومنی لازم است.
اینتین – نماز یازده شرط و بخش اصلی دارد که تغییر در آنها ممکن است باعث شود نماز باطل گردد بنابراین اطلاع از انواع واجبات نماز رکن و غیررکن بهترین راه برای اطمینان از انجام صحیح اعمال دینی خواهد بود. در ادامه این مطلب فرق ارکان نماز با واجبات و توضیحات هر یک را بررسی می‌کنیم.
واجبات نماز چند مورد است؟
به طور کلی واجبات نماز یازده مورد است که به دو دسته واجبات رکنی و واجبات غیررکنی تقسیم می‌شود.
فرق رکن و غیر رکن در نماز چیست؟
طبق احکام نماز، رکن به گروهی از واجبات نماز گفته می‌شود که کم یا اضافه کردن یا انجام ندادن آنها چه عمدی چه سهوی منجر به باطل شدن نماز می‌شود. به عبارت دیگر منظور از واجبات رکنی قسمت‌هایی از نماز است که اگر عمداً یا سهواً به جا آورده نشود یا به نماز اضافه شود نماز باطل می‌شود. اما منظور از واجبات غیر رکنی نماز آن دسته از اعمالیست که اگر به صورت عمدی ترک، کم یا زیاد شود نماز را باطل می‌کند در حالیکه اگر سهوی باشد ایرادی بر نمازگزار وارد نیست.
واجبات رکنی: نیت، قیام، تکبیره الاحرام، رکوع و دو سجده
واجبات غیر رکنی: قرائت، ذکر، ترتیب، موالات، تشهد و سلام
واجبات یازده گانه نماز
نیت
تکبیره‌الاحرام
قیام
رکوع
سجود
قرائت
ذکر
تشهد
موالات
۱. نیت اولین رکن نماز
منظور از نیت، خواست و اراده اختیاری افراد برای انجام دادن کاری مانند عبادت است. طبق روایات، ارزش هر کاری به ویژه اعمالی مثل عبادت بر اساس نیت تعیین می‌شود و در حدیثی از پیامبر (ص) نی زآمده که «إنّما الأعمالُ بالنیّات» یعنی اعمال انسان در گرو نیت‌های اوست و بنابر همین دلیل نیت را اولین رکن نماز می‌دانند. به یاد داشته باشید نماز شما باید به قصد نزدیکی به خدا و انجام دستور او باشد، با این حال لازم نیست که نیت را حتماً به زبان بیاورید؛ مثلاً برای نماز ظهر نیازی نیست بگویید: «۴ رکعت نماز ظهر می‌خوانم قربه الی الله» و همین که این نیت را در دل داشته باشید کفایت می‌کند.
۲. تکبیره‌الاحرام
دومین مورد از رکن های نماز، تکبیره الاحرام یا همان گفتن ذکر «الله‌اکبر» بعد از نیت است. در موقع تکبیره الاحرام مستحب است که دست‌ها را تا نزدیکی گوش‌ها بالا ببرید و سخن نگویید.
۳. قیام
قیام از ارکان نماز است و به همین سبب باید نماز را به صورت ایستاده و بدون تکیه دادن بخوانید. همچنین قیام موقع تکبیره‌الاحرام و قیام پیش از رکوع، از نوع واجبات رکنی نماز است، ولی قیامِ قرائت و قیام بعد از رکوع، در دسته واجبات نماز رکنی قرار نمی‌گیرد.
۴. رکوع
رکوع از واجبات رکنی نماز است و به همین سبب باید بعد از قرائت، به قدری خم شوید که دست‌ها به زانو‌ها برسد و در صورتی که نتوانید ایستاده نماز را بخوانید باید طبق احکام نماز خواندن روی صندلی عمل نمایید. رکوع شامل یک مرتبه ذکر «سبحان ربی العظیم و بحمده» یا سه مرتبه ذکر «سبحان‌الله» است.
۵. سجود
طبق روایات باقی مانده از ائمه اطهار سجده راهی برای نزدیک شدن به خداوند است و مجموع دو سجده هر رکعت یک رکن نماز محسوب می‌شود. در سجده پیشانی را بر مهر و کف دو دست، سر انگشت بزرگ دو پا و سر زانو‌ها را روی زمین می‌گذارید و سه بار ذکر «سبحان‌الله» یا یک بار ذکر «سبحان ربی الاعلی و بحمده» را بگویید. از آنجایی که سجده جزء واجبات رکنی نماز است، تغییر در آن موجب باطل شدن نماز می‌شود.
۶. قرائت
قرائت از واجبات غیر رکن نماز است و به خواندن سوره حمد و یک سوره کامل در رکعت اول و دوم؛ و سوره حمد یا تسبیحات اربعه در رکعت سوم و چهارم، قرائت می‌گویند. از واجبات قرائت باید به عربی خواندن، تلفظ صحیح کلمات، رعایت ترتیب و موالات بین سوره‌ها اشاره کرد. از سوی دیگر خواندن سوره های سجده دار و گفتن آمین بعد از قرائت حرام خواهد بود. همچنین مرد‌ها باید در نماز صبح، مغرب و عشا حمد و سوره‌شان را بلند بخوانند در حالیکه نماز ظهر، عصر و رکعت سوم و چهارم نماز مغرب و عشا باید با صدای آرام قرائت کنند.
۷. ذکر
منظور از ذکر به عنوان یکی از ارکان نماز این است که در رکعت سوم و چهارم یا یک بار سوره حمد یا ۳ مرتبه تسبیحات اربعه «سبحان‌الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله‌اکبر» قرائت شود. نکته مهم در رابطه با ذکر این است که مرد و زن باید ذکر را آهسته بخوانند و خواندن ذکر با صدای بلند جایز نیست.
۸. تشهد
تشهد بخشی از نماز است که در آن نمازگزار پس از رکعت دوم و چهارم سر از سجده برمی‌دارد و در همان حالت نشسته ذکر تشهد را قرائت می‌کند:
اشْهَدُ انْ لا الهَ الَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ وَ اشْهَدُ انَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ
۹. سلام
در رکعت چهارم بعد از تشهد باید ذکر سلام گفته شود که به شرج زیر است. با این حال سلام اول مستحب است، اما سلام دوم و سوم واجب است، ولی اگر سلام سوم گفته شود می‌توان به همان اکتفا کرد و نماز را خاتمه داد، ولی اگر سلام دوم را گفتید شایسته است که سلام سوم را هم بگویید.
سلام اول: السَّلامُ عَلَیْکَ ایُّهَا النَّبِىُّ وَ رَحْمَهُ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ
سلام دوم: السَّلامُ عَلَیْنا وَ عَلى عِبادِاللَّهِ الصَّالِحینَ
سلام سوم: السَّلامُ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَهُ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ
۱۰. ترتیب
رعایت ترتیب در قسمت‌های مختلف نماز واجب است و باید به ترتیب تکبیره‌الاحرام، قرائت (حمد و سوره)، رکوع، سجود و… خوانده شود.
۱۱. موالات
موالات یکی از اعمال غیر رکن نماز است و منظور فاصله نیفتادن بین اجزای مختلف یک کار مانند نماز است و چنانچه بین قرائت، رکوع و سجود به قدری فاصله باشد که به نظر نرسد در حال نماز خواندن هستید، نماز شما باطل خواهد شد. این در حالیست که طولانی‌تر خواندن سجده و رکوع مُوالات محسوب نمی‌شود.
فرق ترتیب و موالات چیست؟
با اینکه ترتیب و موالات هر دو از واجبات غیر رکنی نماز هستند با هم تفاوت دارند. منظور از ترتیب این است که اجزای نماز را به ترتیب انجام دهید اما منظور از موالات این است که بین اجزای نماز فاصله زمانی نیفتد.
سخن پایانی
در جلد چهارم وسائل الشیعه از امام موسی کاظم (ع) نقل شده است که «(عطر) نمازهاى واجبی که اول وقت و با آداب و حدود مخصوص به خود خوانده می‌شوند، از برگ‌ها و ساقههاى نورسیده و شاداب و با طراوت درخت «آس» خوش‌بوتر است. پس به عهده شماست که نماز واجب را در اول وقت بخوانید.» این حدیث درباره نماز نشان می‌دهد که علاوه‌بر رعایت وقت نماز باید حواسمان به آداب و حدود عبادت نیز باشد. در این مطلب بخش مهمی از آداب و حدود نماز یعنی واجبات نماز را بررسی نمودیم و نکات مهم آن را از نظر فقهای شیعه مرور کردیم تا بتوانید هر چه بهتر طبق توصیه ائمه (ع) عمل کنید.
منبع | ستاره
