تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر سلامت روان نوجوانان

امروزه نوجوانان ساعت‌های زیادی را در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرانند؛ جایی که هم می‌تواند باعث شادی و یادگیری شود و هم اضطراب، بی‌خوابی و کاهش اعتمادبه‌نفس را به همراه بیاورد. اما چطور می‌شود از این فضا به شکلی سالم و مفید استفاده کرد؟

اینتین – در دنیای امروز، شبکه‌های اجتماعی بخش بزرگی از زندگی شما نوجوانان را تشکیل داده‌اند و تقریبا همه شما روزانه ساعت‌ها در این فضاها حضور دارید. اما آیا تا به حال به تاثیر شبکه‌های اجتماعی بر سلامت روان نوجوانان فکر کرده‌اید؟ گاهی اوقات این شبکه‌ها می‌توانند حس خوشحالی و ارتباط با دوستان را برای شما به ارمغان بیاورند، اما در عین حال ممکن است باعث استرس، اضطراب یا احساس تنهایی شوند. در این مطلب با هم یاد می‌گیریم چطور از شبکه‌های اجتماعی به شکلی سالم و مفید استفاده کنیم، طوری که سلامت روانمان آسیب نبیند و حتی رشد کند.

تاثیر شبکه‌های اجتماعی بر سلامت روان نوجوانان

فضای مجازی، تکنولوژی و رسانه‌ها بخش مهمی از زندگی و سبک زندگی شما نوجوان‌ها شده‌اند. درست مثل هر چیز دیگری، این تأثیرها می‌توانند هم مثبت و سازنده باشند و هم منفی و آسیب‌زننده. در ادامه، با هم نگاهی دقیق‌تر به این تأثیرات می‌اندازیم.

اضطراب اجتماعی و ترس از دست دادن (FOMO)
ترس از دست دادن یا FOMO یعنی نگرانی که مبادا فرصت‌ها یا لحظات مهم زندگی دیگران را از دست بدهیم، این احساس وقتی در شبکه‌های اجتماعی بیشتر می‌شود که پست‌ها و استوری‌های دوستانتان را می‌بینید که در مکان‌های جذاب یا در حال انجام کارهای هیجان‌انگیز هستند. این موضوع باعث می‌شود دائم شبکه‌های اجتماعی را چک کنید تا چیزی را از دست ندهید. مثلا، وقتی دعوت به مهمانی نشده اید و تصاویر آن مهمانی را در اینستاگرام می‌بینید، ممکن است احساس کنید از جمع دوستانتان عقب مانده اید که این باعث اضطراب و کاهش اعتماد به نفس شما می‌شود.

مقایسه اجتماعی و کم شدن اعتماد به نفس
شبکه‌های اجتماعی فضای زیادی برای مقایسه ایجاد می‌کنند. شما ظاهر، زندگی و حتی موفقیت‌های خودتان را با دیگران مقایسه می‌کنید. مثلا وقتی عکس‌های افرادی با اندام ایده‌آل یا زندگی لوکس را می‌بینید، ممکن است احساس کنید که چیزی کم دارید. این تصاویر اغلب با فیلتر و ویرایش ساخته می‌شوند، اما چون هنوز تجربه زیادی در قضاوت ندارید، ممکن است آن‌ها را واقعی تصور کنید. همین موضوع باعث می‌شود تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر سلامت روان شما زیاد شده و اعتمادبه‌نفستان پایین بیاید.

کم‌خوابی و خستگی زیاد: تاثیر شبکه‌های اجتماعی بر سلامت روان نوجوانان
استفاده از گوشی و شبکه‌های اجتماعی قبل از خواب می‌تواند خواب را خراب کند. نور صفحه گوشی باعث می‌شود هورمونی که خواب را تنظیم می‌کند، کمتر تولید شود. نوجوان‌هایی که زیاد گوشی‌شان را چک می‌کنند معمولاً خواب کافی و عمیق ندارند و این باعث می‌شود روزها خسته باشند، نتوانند خوب تمرکز کنند و حتی اضطراب بیشتری داشته باشند. مثلا نوجوانی که شب‌ها چند بار برای چک کردن اعلان‌ها از خواب بیدار می‌شود، روز بعد انرژی و تمرکز لازم را ندارد.

آزار و اذیت در فضای مجازی
شبکه‌های اجتماعی با وجود مزایایی که دارند، جایی برای آزار و اذیت هم شده‌اند. پیام‌ها و کامنت‌های توهین‌آمیز یا حتی تهدیدها می‌توانند تاثیرات بدی روی شما بگذارند. آزار سایبری، مخصوصاً وقتی دنبال تأیید و دوستی هستید، می‌تواند باعث اضطراب و افسردگی شود. مثلا اگر به خاطر ظاهر یا حرف‌هایتان در فضای مجازی مسخره شوید، ممکن است از جمع فاصله بگیرید و همیشه احساس ناامنی و اضطراب کنید. خیلی از شما نوجوان‌ها هم به دلیل ترس از این آزارها، تنها با مشکلاتتان روبه‌رو می‌شوید و این تنهایی می‌تواند بسیار آسیب‌زننده باشد.

کاهش تمرکز و کاهش توان یادگیری از تاثیر شبکه‌های اجتماعی بر سلامت روان نوجوانان
استفاده زیاد و مداوم از شبکه‌های اجتماعی باعث می‌شود تمرکزتان کم شود. جابه‌جایی سریع بین برنامه‌ها، اعلان‌های مکرر و محتواهای کوتاه و جذاب، ذهن را عادت می‌دهد که فقط به اطلاعات سطحی توجه کند. این موضوع در طول زمان می‌تواند توانایی حل مسئله، تفکر عمیق و یادگیری متمرکز را سخت‌تر کند.

افزایش تمایل به مصرف‌گرایی و مقایسه مادی
بخش زیادی از محتوای شبکه‌های اجتماعی درباره زندگی لوکس، برندهای معروف و سبک زندگی پرزرق‌وبرق است. شما که در سن شکل‌دادن به ارزش‌ها و معیارهای خودتان هستید، ممکن است خودتان را با دیگران مقایسه کنید و از داشته‌هایتان ناراضی شوید. از تاثیر شبکه‌های اجتماعی بر سلامت روان نوجوانان، تمایل به مصرف بیشتر است که می‌تواند فشار روانی و احساس کم‌ارزشی را افزایش دهد.

راهکارهایی برای کاهش تاثیرات منفی شبکه‌های اجتماعی
۱.کاهش زمان استفاده از شبکه‌های اجتماعی

کم کردن زمانی که در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرانید و گذاشتن محدودیت برای آن، می‌تواند به کاهش اضطراب و بهتر شدن تمرکز کمک کند. بهتر است به جای صرف وقت زیاد در این فضاها، انرژی‌تان را روی کارهای مفید مثل ورزش، مطالعه یا فعالیت‌های هنری بگذارید.

افزایش آگاهی و سواد رسانه‌ای
وقتی بدانید شبکه‌های اجتماعی چه تأثیراتی دارند و بتوانید بهتر محتوایی که می‌بینید را درک کنید، راحت‌تر می‌توانید خودتان را با دیگران مقایسه نکنید و به جای آن روی توانایی‌ها و ویژگی‌های خوب خودتان تمرکز کنید.

ارتباطات واقعی و دیدارهای حضوری
یکی از بهترین روش‌ها برای کم کردن تاثیرات منفی شبکه‌های اجتماعی، قوی‌تر کردن روابط واقعی است. وقت گذاشتن برای دیدار با دوستان و شرکت در فعالیت‌های گروهی به شما اعتماد به نفس می‌دهد و سلامت روانتان را بهتر می‌کند.

تنظیم زمان خواب
برنامه‌ریزی برای خواب منظم و دوری از گوشی و صفحه‌های الکترونیکی در شب، کیفیت خوابتان را بهتر می‌کند و استرس ناشی از شبکه‌های اجتماعی را کاهش می‌دهد. بهتر است حداقل یک ساعت قبل از خواب گوشی را کنار بگذارید.

گفتگو و حمایت والدین و مشاوران
والدین نقش بزرگی در سلامت روان شما دارند. صحبت کردن با والدین یا مشاوران روان‌شناس و گرفتن کمک از آن‌ها، می‌تواند به شما کمک کند راحت‌تر با مشکلات و اضطراب‌های مرتبط با شبکه‌های اجتماعی مقابله کنید.

شبکه‌های اجتماعی، جایی برای دوستی‌های جدید یا روابط شکننده؟
برای شما نوجوان‌ها، داشتن دوست و احساس تعلق به گروه‌های هم‌سن‌وسال، یکی از نیازهای مهم روانی است. از تاثیر شبکه‌های اجتماعی بر سلامت روان نوجوانان می‌توان به این مورد اشاره کرد که این روزها دوستی‌ها خیلی به شبکه‌های اجتماعی وصل شده و شکل متفاوتی پیدا کرده‌اند.

فرصتی برای ارتباط و رشد

شبکه‌های اجتماعی به شما اجازه می‌دهند به راحتی و سریع با دوستان قدیمی و جدید ارتباط برقرار کنید. اگر از این فرصت درست استفاده کنید، می‌توانید مهارت‌های اجتماعی‌تان را بهتر کنید، بیشتر همدل شوید و چیزهای جدید درباره فرهنگ‌های مختلف یاد بگیرید. این‌ها از تأثیرات مثبت شبکه‌های اجتماعی است.

قلدری سایبری، روی تاریک ارتباطات

تحقیقات نشان می‌دهد که آزار و قلدری آنلاین یا همان قلدری سایبری بین شما نوجوان‌ها روز به روز بیشتر می‌شود. پیام‌های تهدیدآمیز، تمسخر و پخش کردن عکس یا اطلاعات خصوصی بدون اجازه، نمونه‌هایی از این آسیب‌ها هستند.

روابط سطحی و احساس تنهایی

گاهی در شبکه‌های اجتماعی دوستی‌هایی دارد که خیلی سطحی هستند، یعنی فقط با «لایک» و کامنت شکل می‌گیرد ولی عمق و پایدار نیست.

مقایسه اجتماعی، دام مخفی برای اعتماد به نفس

وقتی دائم خودمان را با عکس‌های ایده‌آل دیگران مقایسه می‌کنیم، ممکن است احساس کنیم کم هستیم یا کافی نیستیم. این موضوع مخصوصاً برای نوجوان‌هایی که اعتماد به نفس کمتری دارند، خیلی آسیب‌زننده است.

استفاده مثبت از ارتباطات مجازی

در عین حال، شما نوجوان‌هایی که در جاهای دور زندگی می‌کنید، می‌توانید از طریق گروه‌های تخصصی هنری، علمی یا ورزشی با دیگران ارتباط برقرار کنید و پیشرفت کنید.

آیا تاثیر شبکه‌های اجتماعی بر سلامت روان نوجوانان مثبت است؟
رسانه‌های اجتماعی مثل هر ابزار یا فناوری دیگری، هم تأثیرات خوب دارند و هم تأثیرات بد. اما این تأثیرات متفاوت است و به عوامل مختلفی بستگی دارد، مثل:

اینکه چطور و چه محتوایی را در فضای مجازی دنبال می‌کنید
مدت زمانی که در اینترنت می‌گذرانید از تاثیر شبکه‌های اجتماعی بر سلامت روان نوجوانان است
ویژگی‌های شخصیتی و روانی شما، مثل سطح بلوغ یا وجود مشکلاتی مثل استرس و اضطراب
شرایط زندگی و تربیتتان، از جمله فرهنگ، وضعیت اجتماعی و اقتصادی خانواده
حالا بیایید تاثیرات مثبت رسانه‌های اجتماعی را بررسی کنیم:

دسترسی به اطلاعات سلامتی

شبکه‌های اجتماعی اطلاعات مفید و تخصصی درباره سلامت ارائه می‌دهند که به شما نوجوانانی که ممکن است مشکلات روانی داشته باشید، کمک می‌کند تا تجربه‌ها و راه‌حل‌های دیگران را بشنوید و بهتر با خودتان ارتباط برقرار کنید.

گفتگو و ارتباط

رسانه‌های اجتماعی باعث می‌شوند تا بتوانید با هم صحبت کنید و درباره مسائل سلامتی‌تان گفتگو کنید، مخصوصاً زمانی که امکان حمایت حضوری وجود ندارد.

اشتراک‌گذاری احساسات و تجربیات

بسیاری از شما با پیوستن به گروه‌ها یا صفحات مرتبط، می‌توانید احساسات، نگرانی‌ها و فکرهایتان را با دیگران به اشتراک بگذارید و همدلی دریافت کنید.

تقویت اعتماد به نفس و هویت

رسانه‌های اجتماعی می‌توانند بستری برای شما باشد تا احساسات مثبت خود را بیان کنید و ایده‌های خوبتان را به اشتراک بگذارید که به شکل‌گیری هویت و خودباوریتان کمک می‌کند.

تاثیر فضای مجازی بر سبک زندگی نوجوانان
فضای مجازی را مثل یک کشور جدید و ناشناخته در نظر بگیرید، جایی پر از چیزهای عجیب و تجربه‌های تازه که سبک زندگیتان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. وقتی شما در این «کشور» زندگی می‌کنید، طبیعی است که کم‌کم رفتار و زندگی‌تان تغییر کند. این تغییرات شامل موارد زیر است:

فاصله گرفتن از خانواده و حتی دوستان واقعی: وقتی زیاد در فضای مجازی سرگرم می‌شوید، کم‌کم ارتباطتان با اطرافیان واقعی‌تان کم می‌شود.

علاقه به زندگی پرزرق‌وبرق و تجملی: در شبکه‌های اجتماعی، افراد مشهور و محبوب معمولاً زندگی‌های لوکس و پرزرق‌وبرق دارند. تاثیر شبکه‌های اجتماعی بر سلامت روان نوجوانان باعث می‌شود که شما خودتان را با این سبک زندگی مقایسه کنید و بخواهید شبیه آن‌ها باشید.

ساختن هویت غیرواقعی: بعضی از شما نوجوان‌ها برای اینکه محبوب شوید، تصویر و هویتی غیرواقعی از خودتان می‌سازید، مثلاً درباره اسم، سن یا خصوصیات شخصیتی‌تان دروغ می‌گویید و چیزهایی را نشان می‌دهید که واقعی نیست.

مشکلات جسمانی: استفاده زیاد از فضای مجازی می‌تواند به چشم‌ها، گردن و کمر آسیب برساند، باعث کم‌تحرکی شود و در نتیجه وزن اضافه و چاقی را به دنبال داشته باشد.

مشکلات روانی: وقت‌گذاری زیاد در فضای مجازی ممکن است باعث احساس ناامیدی، پوچی و افسردگی شود و زندگی را بی‌معنی و خسته‌کننده نشان دهد.

جمع‌بندی
شبکه‌های اجتماعی می‌توانند هم فرصت‌های ارزشمندی برای یادگیری، ارتباط و افزایش اعتمادبه‌نفس شما باشند و هم در صورت استفاده نادرست، مشکلاتی مثل اضطراب و افسردگی ایجاد کنند. تأثیر این فضا بر سلامت روان شما به نوع استفاده، زمان صرف شده و شرایط شخصی‌تان بستگی دارد.

منبع | نوجوان ها