جشن مهرگان یکی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین جشن‌های ایرانیان باستان است که بعد از نوروز، جایگاه ویژه‌ای داشته است.
اینتین – این جشن هر ساله در پاییز برگزار می‌شده و نماد دوستی، راستی، عدالت و شکرگزاری از خداوند بوده است. در این روز مردم با پوشیدن لباس‌های رنگارنگ، پهن کردن سفره‌های مخصوص و شرکت در مراسم مختلف، پاییز را جشن می‌گرفتند.
تاریخچه و اهمیت جشن مهرگان
ایرانیان باستان جشن‌های زیادی داشتند و هر ماه را با روز مخصوصی جشن می‌گرفتند. وقتی نام روز با نام ماه یکی می‌شد، آن روز جشن گرفته می‌شد.
جشن مهرگان پس از نوروز و جشن سده، یکی از سه جشن بزرگ ملی ایرانیان بود.
این جشن در دوره‌های هخامنشی، اشکانی و ساسانی با شکوه فراوان برگزار می‌شد و حتی پس از ورود اسلام تا دوره عباسیان و مغولان هم ادامه یافت.
در گاه‌شمار اوستایی، سال به دو فصل بزرگ تقسیم می‌شد: تابستان بزرگ و زمستان بزرگ. نوروز آغاز تابستان و مهرگان آغاز زمستان بود.
علت نام‌گذاری مهرگان
نام مهرگان از ایزد مهر یا میترا گرفته شده است؛ ایزدی که نماد پیمان، دوستی، راستی و دشمن دروغ بود. مردم این روز را به احترام او جشن می‌گرفتند.
در منابع تاریخی دیگر آمده که کاوه آهنگر با قیام علیه ضحاک ستمگر، پیروز شد و فریدون تاج‌گذاری کرد. این رویداد تاریخی نیز دلیل دیگری برای برگزاری جشن مهرگان است.
زمان برگزاری جشن مهرگان
در گاه‌شمار باستانی ایران، مهرگان کوچک در ۱۶ مهر و مهرگان بزرگ در ۲۱ مهر برگزار می‌شد.
به دلیل تغییر تقویم‌ها، امروزه زرتشتیان ۱۰ مهر را برای جشن مهرگان انتخاب می‌کنند.
آداب و رسوم جشن مهرگان
مراسم مهرگان پر از شادی و نمادهای فرهنگی بود. از جمله:
پوشیدن لباس‌های ارغوانی و رنگارنگ
نظافت خانه و آب‌پاشی جلوی درها
دیدار با خانواده و دوستان و هدیه دادن با شاباش‌های خوشبو
موسیقی، شعرخوانی و نمایش داستان کاوه آهنگر و فریدون
پذیرایی با خوراکی‌ها و غذاهای ویژه مانند آجیل هفت مغز و آش هفت غله
سفره مهرگان
سفره مهرگانی شبیه سفره هفت‌سین نوروز بود و رنگارنگ و پر از خوراکی‌های خوشمزه:
میوه‌هایی مثل انار، سیب، انگور، خرمالو و به
آجیل هفت مغز شامل گردو، بادام، پسته، فندق، تخمه، توت خشک و نخودچی
آش هفت غله، نان مخصوص، شربت هوم و شیر
آینه، اسفند، گل و عود برای تزیین و مراسم آیینی
موسیقی و شعر در مهرگان
مهرگان با موسیقی و سرود همراه بود.
در منابع تاریخی، مقام‌ها و لحنی به نام مهرگان ذکر شده است.
شاعران بزرگی مثل فردوسی، رودکی، منوچهری و فرخی سیستانی جشن مهرگان را ستوده‌اند.
فردوسی در شاهنامه این روز را روز تاج‌گذاری فریدون و آغاز دوران عدالت معرفی کرده است.
جشن مهرگان در زمان حال
امروزه زرتشتیان در شهرهایی مانند یزد، کرمان، تهران و اصفهان جشن مهرگان را برگزار می‌کنند. این جشن شامل:
مراسم نیایش در آتشکده
گات‌خوانی و شعرخوانی
نمایش داستان‌های شاهنامه
مسابقات فرهنگی و اعطای جایزه
پذیرایی با خوراکی‌های سفره مهرگانی
اگرچه برخی آیین‌های قدیمی مثل قربانی‌کردن دیگر انجام نمی‌شود، اما روح جشن، یعنی شادی، مهربانی و شکرگزاری، همچنان زنده است.
ثبت جهانی جشن مهرگان
مهرگان پس از نوروز، دومین جشن بزرگ ایرانیان است و در سال ۱۴۰۳ به‌عنوان میراث فرهنگی جهانی در یونسکو به ثبت رسید.
جشن مهرگان یک جشن ملی ایرانی باستان است که پاییز و فصل برداشت محصول را جشن می‌گیرد. این جشن نماد عدالت، راستی، دوستی و شکرگزاری است و همچنان در میان زرتشتیان ایران زنده و پرشور برگزار می‌شود.
