۸ انیمیشن بزرگسال که حتما باید تماشا کنید

در این مطلب به معرفی و رتبه‌بندی ۸ فیلم انیمیشنی بزرگسال که حتما باید تماشا کنید می‌پردازیم و آن‌ها را به نوبه‌ی خودشان بررسی می‌نماییم.

اینتین – این باور که صنعت انیمیشن صرفاً به دنیای کودکان تعلق دارد، مدت‌ها است که اعتبار خود را از دست داده. آثار انیمیشنی «بزرگسال» (که اغلب با درجه‌بندی سنی R شناخته می‌شوند) همواره ثابت کرده‌اند که شکلی مشروع و جدی از بیان هنری به شمار می‌روند. گرچه محبوبیت غول‌هایی چون پیکسار، دریم‌ورکس و ایلومینیشن به خوبی نشان می‌دهد که انیمیشن‌های خانوادگی تا چه حد می‌توانند سودآور باشند اما هم‌زمان، اشتیاق قدرتمندی برای روایت داستان‌های پیچیده‌تر در دل این مدیوم وجود دارد؛ داستان‌هایی که مخاطب بالغ را هدف می‌گیرند.

با در نظر گرفتن محبوبیتی که سریال‌های انیمیشنی بزرگسال مانند «South Park»، «Family Guy» و «BoJack Horseman» به دست آورده‌اند، غافل‌گیر کننده به نظر می‌رسد که چرا سینمای جهان شاهد اکران مداوم و گسترده‌تری از فیلم‌های انیمیشنی «بزرگسال» نیست. بگذارید برای تکمیل سخن‌مان این را هم اضافه کنیم که انیمیشن یک «ژانر» نیست، یک «مدیوم» (Medium) است. این بدان معنا است که آثار انیمیشنی که درجه‌بندی «بزرگسال» دریافت می‌کنند، می‌توانند از نظر سبک، رویکرد و هدف، تفاوت‌هایی بنیادین با یک‌دیگر داشته باشند. در ادامه به رتبه‌بندی شاهکارهایی در میان همین انیمیشن‌های بزرگسال می‌پردازیم.

۸. «خاطرات یک حلزون» (Memoir of a Snail) (۲۰۲۴)

«خاطرات یک حلزون» (Memoir of a Snail) تصویر ویرانگر دیگری از زندگی و بلوغ را به قلم آدام الیوت به نمایش می‌گذارد؛ همان متخصص درخشان استاپ-موشن که پیش‌تر برای شاهکارش «مری و مکس» (Mary & Max) تحسین‌های فراوانی را برانگیخته بود. با وجود آنکه «خاطرات یک حلزون» از یک سبک استاپ-موشن رنگارنگ و خاکی بهره می‌برد که شاید آثار خانوادگی‌تری مانند «Frankenweenie» یا «Paranorman» را در ذهن تداعی کند اما در بطن خود، داستانی عمیقاً آزاردهنده از زندگی زنی را روایت می‌کند که تراژدی بر زندگی‌اش سایه افکنده است.

این انیمیشن رکوردی منحصربه‌فرد را در آکادمی اسکار به نام خود ثبت کرد و به اولین فیلم «R-Rated» (بزرگسال) در نزدیک به یک دهه بدل شد که توانست نامزدی بهترین انیمیشن بلند را به دست آورد. پرداخت صریح و بی‌پرده‌ی فیلم به مفاهیمی چون آزار روانی و چالش‌های سلامت روان، شاید «خاطرات یک حلزون» را به تجربه‌ای نشاط‌آور بدل نسازد اما گزندگی و عمق پیامی که الیوت درباره‌ی پیچیدگی «وضعیت انسان» (human condition) مطرح می‌کند، آن را به اثری بدل می‌سازد که جستجو و تماشای آن، ارزشی انکارناپذیر دارد.

۷. «یک پوینده‌ی تاریک» (A Scanner Darkly) (۲۰۰۶)

«یک پوینده‌ی تاریک» (A Scanner Darkly) یک تغییر مسیر سبکیِ بسیار جالب برای کارگردان بزرگی چون ریچارد لینکلیتر (Richard Linklater) به شمار می‌رود؛ هنرمندی که او را بیشتر با درام-کمدی‌های واقع‌گرایانه و «برشی از زندگی» (slice-of-life) مانند «Before Sunrise»، «Boyhood» و «Dazed and Confused» می‌شناسیم. گرچه لینکلیتر پیش از این نیز در فیلم سال ۲۰۰۱ خود یعنی «Waking Life»، سبک انیمیشنی «روتوسکوپی» (rotoscoping) را آزمایش کرده بود اما «یک پوینده‌ی تاریک» یک تریلر روان‌شناختی و علمی-تخیلی جاه‌طلبانه محسوب می‌شود که مستقیماً از یک منبع ادبی درخشان الهام می‌گرفت. فیلم بر اساس نوشته‌ای از «فیلیپ کی. دک» (Phillip K. Dick) ساخته شد؛ نویسنده‌ای که آثار کلاسیک علمی-تخیلی دیگری چون «Total Recall» و «Blade Runner» نیز وام‌دار نبوغ او هستند.

یک پوینده‌ی تاریک تنها یک تریلر پلیسی-مخفیِ خوش‌ساخت نیست بلکه اثری با آگاهی سیاسی و تفسیری عمیق به شمار می‌رود که به کاوش در نواقص سیستمی می‌پردازد که به جای ارائه‌ی کمک به مصرف‌کنندگان مواد مخدر، از آن‌ها چهره‌ای اهریمنی ترسیم می‌کند. بازیگرانی چون کیانو ریوز و رابرت داونی جونیور، با وجود آنکه تنها در کالبدی انیمیشنی بر پرده ظاهر می‌شوند، اجراهایی درخشان و عالی در این فیلم از خود به نمایش می‌گذارند.

۶. South Park: Bigger, Longer and Uncut ۱۹۹۹

فیلم «South Park: Bigger, Longer and Uncut» نقطه‌ی اوج دهه‌ای به شمار می‌رفت که در آن، South Park به قله‌ای باورنکردنی از محبوبیت دست یافته بود. این سریال هنجارشکن شبکه‌ی «کمدی سنترال»، ساخته‌ی تری پارکر و مت استون، به نظر می‌رسید تمام قواعد و انتظاراتی را که از یک انیمیشن می‌رفت، در هم می‌شکند. گرچه South Park همواره در انتخاب سوژه‌هایش و برنده‌ی طنز گزنده‌ی خود هوشمندانه عمل می‌کرد اما این فیلم سینمایی، به کاوش در مسئله‌ی «سانسور» پرداخت (موضوعی که پارکر و استون تجربیات فراوانی با آن داشتند) و این کار را به خنده‌دارترین شکل ممکن به سرانجام رساندند.

این اثر نه‌تنها یکی از بامزه‌ترین فیلم‌های دهه‌ی ۹۰ محسوب می‌شود، بلکه یک اثر موزیکال حقیقی عالی به شمار می‌آید که توانست برای ترانه‌ی «Blame Canada»، نامزدی جایزه‌ی اسکار بهترین ترانه‌ی اورجینال شود. با وجود آنکه تا به امروز نسخه‌ی سینمایی دیگری از South Park ساخته نشده اما خود سریال در سال‌های بعد، محبوبیت دوباره‌ای را تجربه کرد و پارکر و استون نیز با اثر بسیار موفق «The Book of Mormon» که جوایز «تونی» (Tony Awards) را درو کرد، باری‌دیگر شایستگی‌های خود در خلق آثار موزیکال را به اثبات رساندند.

۵. «انومالیسا» (Anomalisa) (۲۰۱۵)

«انومالیسا» (Anomalisa) دقیقاً همان تجربه‌ی عجیب، گزنده و اگزیستانسیالیستی را ارائه می‌دهد که از هنرمندی چون چارلی کافمن انتظار می‌رود. کافمن در این اثر با انیماتور، دوک جانسون، همکار شد تا یکی از تکان‌دهنده‌ترین فیلم‌هایی را خلق کند که تا به حال درباره‌ی «بحران میانسالی» ساخته شده است. آن دسته از مخاطبانی که سبک کمدی-سیاهِ درخشان و در عین‌حال، عمیقاً غم‌انگیز کافمن را در آثاری چون Eternal Sunshine of the Spotless Mind و Adaptation ستایش می‌کردند، در این فیلم نیز با کاوشی دوباره در باب «تنهایی» روبرو شدند؛ اثری که این پرسش بنیادین را مطرح می‌نماید که آیا اساساً یافتن معنا در دلِ پوچی و روزمرگیِ زندگی، امکان‌پذیر است؟

سینمایی Anomalisa در سطح فنی و انیمیشن، یک دستاورد نفس‌گیر به شمار می‌رود. این فیلم به سطحی از جزئیات و «بیان احساسات» در چهره‌ی شخصیت‌های استاپ-موشن دست می‌یابد که تا پیش از آن، در این مدیوم سابقه نداشت. صداپیشگی دیوید تیولیس و جنیفر جیسون لی نیز درخشان ظاهر می‌شود؛ به‌ویژه آنکه شخصیت‌ها به شکلی هنرمندانه طراحی شده‌اند تا ظاهری شبیه به خود بازیگرانی داشته باشند که صدایشان را اجرا می‌کنند. گرچه جانسون و کافمن پس از این فیلم، پروژه‌های بعدی خود را به صورت مستقل ادامه دادند اما درخشش بی‌چون و چرای Anomalisa این گمانه را تقویت می‌کند که این دو هنرمند، زمانی که با یک‌دیگر همکاری می‌کردند، به اوجی دست می‌یافتند که به تنهایی دست‌نیافتنی می‌نمود.

۴. «آمریکن پاپ» (American Pop) (۱۹۸۱)

«آمریکن پاپ» (American Pop) یکی از چندین اثر درخشان رالف بکشی (Ralph Bakshi) به شمار می‌رود؛ یک کهنه‌کار جریان‌شکن و پیشگام در مدیوم انیمیشن که در دورانی دست به پروژه‌های آزمایشی (Experimental) می‌زد که استودیوهایی چون دیزنی و استودیو جیبلی، هنوز در حال یافتن مسیر و تثبیت جایگاه خود بودند. گرچه بکشی گاهی به سراغ پروژه‌هایی با هدف‌گذاری مخاطب گسترده‌تر نیز می‌رفت (مانند نسخه‌ی انیمیشنی «ارباب حلقه‌ها» در ۱۹۷۸ که عاشقان فانتزی و پژوهشگران آثار تالکین را هدف گرفته بود) اما «آمریکن پاپ» یک اثر موزیکال «Jukebox» (بر پایه‌ی آهنگ‌های محبوب) با سفرهای زمانی بود که به‌طور کامل به سیر تکامل موسیقی در آمریکا می‌پرداخت.

«آمریکن پاپ» یکی از تاثیرگذارترین و بهترین موسیقی‌متن‌های تاریخ را در خود جای داده و به شکلی هنرمندانه به این موضوع کمک کرد که چگونگی دریافت و پذیرش موسیقیِ مردمی آمریکا در سایر کشورها به تصویر کشیده شود. این اثر در زمان خود به دلیل قاب‌بندی هنرمندانه از «نقاط عطف فرهنگی» به شدت مورد ستایش قرار گرفت اما در عین‌حال «آمریکن پاپ» یک بازآفرینی خیره‌کننده از لحظات کلیدی تاریخ اروپا، از جمله دوران روسیه‌ی تزاری و وحشت جنگ جهانی دوم نیز محسوب می‌شود. این فیلم بدون شک «محصول زمانه‌ی خود» به شمار می‌رود (چرا که در دوران به‌خصوص خطرناکی از جنگ سرد ساخته شد) اما جایگاه خود را به‌عنوان یکی از جسورانه‌ترین آثار هنری که بکشی تا به حال خلق کرده، به دست آورده است.

۳. «شبح درون پوسته» (Ghost in the Shell) (۱۹۹۵)

سینمایی Ghost in the Shell جایگاه خود را به‌عنوان یکی از تاثیرگذارترین فیلم‌های علمی-تخیلی تاریخ تثبیت کرده است؛ اثری که بدون شک به همه‌گیر شدن «زیبایی‌شناسی سایبرپانک» (cyberpunk) کمک شایانی نمود، آن هم پیش از آنکه آثار بلاک‌باستر آمریکایی مانند «Dark City» و «The Matrix» به جریان اصلی بدل شوند. گرچه داستان‌های علمی-تخیلی همواره به این پرسش علاقه‌مند بوده‌اند که «انسانیت» دقیقاً چه تعریفی دارد اما «شبح درون پوسته» نگاهی عمیق و تامل‌برانگیز را به بحث «هوش‌مصنوعی» تزریق کرد؛ نگاهی که تا زمان جمع‌بندی داستان پرپیچ‌وخم خود، به لحظاتی شگفت‌انگیز و تکان‌دهنده دست می‌یافت.

این انیمه به خاطر سکانس‌های اکشن خوش‌سبک (Stylized) خود به شدت مورد ستایش قرار گرفت؛ سکانس‌هایی که در بازآفرینی جزئیات گان‌پلی، هنرهای رزمی و جهان‌سازی علمی-تخیلی، دقیق‌تر و پخته‌تر از هر پروژه‌ی انیمیشنی دیگری تا آن زمان عمل می‌کردند. با وجود آنکه «شبح درون پوسته» در نهایت به یک فرنچایز بزرگ شامل دنباله‌ها، کامیک‌بوک‌ها، بازی‌های ویدیویی و یک بازسازی لایو-اکشن به شدت کوبیده شده از سوی منتقدان (با بازی اسکارلت جوهانسون) گسترش یافت اما نسخه‌ی اصلی همچنان با اقتدار، به‌عنوان یک شاهکار نسلی مورد ستایش قرار می‌گیرد.

۲. «زندگی بیداری» (Waking Life) (۲۰۰۱)

سینمایی Waking Life در جایگاهی قرار می‌گیرد که می‌توان آن را یکی از جاه‌طلبانه‌ترین پروژه‌های تمام کارنامه‌ی ریچارد لینکلیتر به شمار آورد؛ اثری که به نظر می‌رسد به هرگونه ساختار و فرمول داستانی آشنایی حمله می‌کند و آن را نادیده می‌گیرد. لینکلیتر همواره در ساختن آثاری مبتنی‌بر «حس و حال معاشرت» (hangout films) که در آن‌ها به بازیگرانش اجازه‌ی بداهه‌پردازی برای خلق لحظات ناب می‌داد، به موفقیت دست یافته بود اما Waking Life موفق شد زیبایی‌شناسی ناب یک «رویا» را به تصویر بکشد؛ فیلمی که پیوسته میان لحظاتی از تأملات پیچیده و رازآلود در حال حرکت است.

این اثر از منظر زیبایی‌شناسی، شکوهی را به نمایش می‌گذارد که کم‌تر انیمیشنی به آن دست یافته است. طبیعت دست‌ساز و هنرمندانه‌ی اثر (روتوسکوپی) تضمین کرده که Waking Life به شکلی بسیار ماندگارتر از بسیاری انیمیشن‌های هم‌عصر خود که بر مدل‌های [کامپیوتری] تاریخ مصرف گذشته تکیه داشتند، پیر شود. گرچه لینکلیتر تا به امروز فیلمی نساخته که شایسته‌ی تحلیلی عمیق نباشد اما Waking Life اثری شمرده می‌شود که آغوش خود را به روی آن دسته از سینما-دوستانِ پیگیر باز می‌کند که حاضرند برای کشف جزئیات نهفته‌ی آن، فیلم را به شکلی وسواس‌گونه بازبینی کنند؛ جزئیاتی که در غیر این صورت، به سادگی از دست می‌روند. این فیلم همچنین حاوی چند «ایستر اِگ» (Easter Egg) جذاب به آثار پیشین لینکلیتر است که طرفداران کارنامه‌ی او، قطعاً نباید تماشایشان را از دست بدهند.

۱. «دهقانان» (The Peasants) (۲۰۲۳)

اینکه The Peasants یا همان دهقانان اصلاً به مرحله‌ی تکمیل رسید، خود یک معجزه به شمار می‌رود. انیماتورهای این فیلم لهستانی، بیش از ۲۰۰,۰۰۰ ساعت زمان را صرف بازسازی تمام تصاویر نسخه‌ی نهایی کردند. این اثر از همان تیم فیلمسازی‌ای می‌آید که پیش‌تر برای شاهکارشان یعنی Loving Vincent (اثری خلاقانه در باب میراث ونسان ون‌گوگ) مورد ستایش قرار گرفته بودند اما «The Peasants» پروژه‌ای به مراتب جاه-طلبانه‌تر محسوب می‌شود که هدفش، به تصویر کشیدن دوره‌ای به‌خصوص‌وحشیانه از تاریخ این ملت‌شان است. «The Peasants» بی‌تردید شایستگی درجه‌بندی سنی «بزرگسال» خود را کسب می‌کند. سطح خشونت، آزار و محتوای تکان‌دهنده‌ی آن به حدی است که می‌تواند حتی مخاطبانی را که به تماشای آثار سنگین و صریح عادت دارند، شوکه نماید.

با وجود رخدادهای تاریخی هولناکی که فیلم به تصویر می‌کشد، سینمایی The Peasants به گونه‌ای انیمیت شده که گویی یک تابلوی نقاشی زنده است و سطحی از بیان احساسات را منتقل می‌کند که به ندرت در این مدیوم شاهد آن بوده‌ایم. با وجود آنکه آکادمی اسکار این فیلم را هم در بخش بهترین انیمیشن بلند و هم بهترین فیلم بین‌المللی نادیده گرفت اما The Peasants به احتمال فراوان در آینده، جایگاه خود را به‌عنوان یک «کالت کلاسیک» (cult classic) در میان متخصصان و شیفتگان این سبکِ منحصربه‌فرد از انیمیشن، تثبیت خواهد کرد.

منبع | بازار