معنی و تفسیر شعر «از فغان شد سر‌گرانی بیش آن طناز را …» از غزلیات صائب تبریزی

با معنی و تفسیر شعر «از فغان شد سر‌گرانی بیش آن طناز را …» از غزلیات صائب تبریزی تو این مطلب همراه ما باشید.

اینتین- غزلیات صائب تبریزی یکی از مهم‌ترین و برجسته‌ترین آثار شعر فارسی به شمار می‌رود. صائب تبریزی، شاعر بزرگ قرن یازدهم هجری، با نبوغ و خلاقیت خود توانست غزلیاتی عمیق و زیبا خلق کند که به لحاظ ادبی و هنری دارای اهمیت ویژه‌ای هستند.

غزل شماره ۷۱

از فغان شد سر‌گرانی بیش آن طناز را

نالهٔ عاشق بود افسانه خوابِ ناز را

از ریاضت دامنِ مقصود می‌آید به چنگ

گوشمال آخر شود دستِ نوازش ساز را

از زبان‌بازی سخن‌چین را زبان گردد دراز

می‌شود مُهرِ دهن، شمع از خموشی گاز را

می‌گشاید بالِ شهرت ناله در کنجِ قفس

می‌کند خس‌پوشِ گلشن شعلهٔ آواز را

صفحهٔ ننوشته را از حرف‌گیران باک نیست

بستنِ لب می‌شود مُهرِ دهن غمّاز را

می‌زند ناخن به دل هر‌چند هر سازی که هست

دستِ دیگر در خراشِ دل بود آواز را

از نظر‌بستن ز دنیا، رغبتِ زاهد فزود

حرصِ صید از چشم‌بستن بیش گردد باز را

لفظِ نازک، حسنِ معنی را دو‌بالا می‌کند

شیشهٔ شیراز می‌باید میِ شیراز را

از خود‌آرایی سبک‌پروازی از طاوس رفت

گشت رنگینی حنای بال و پر پرواز را

تیرِ روی ترکش از خون بیش‌ روزی می‌خورد

می‌رسد از چرخ زحمت بیشتر ممتاز را

بوی گل را برگ نتواند ز جولان بازداشت

چون کنم صائب نهان در پردهٔ دل راز را؟

تفسیر این شعر

این شعر از شاعر بزرگ ایرانی، صائب تبریزی، حاوی مفاهیم عمیق و زیبایی‌شناسی خاصی است. در ادامه، ابیات این شعر را به زبان ساده توضیح می‌دهم:

۱. ناله عاشق و طناز: شاعر می‌گوید که ناله و فغان عاشق به خاطر جدایی از معشوق (طناز) بیشتر شده است. این نشان‌دهنده‌ی شدت احساسات عاشقانه اوست.

۲. ریاضت و نوازش: شاعر اشاره می‌کند که با تلاش و سختی (ریاضت) می‌توان به هدف (مقصود) رسید. در اینجا، نوازش به عنوان راهی برای آرامش و تسکین دردها معرفی می‌شود.

۳. زبان‌بازی و شایعات: در اینجا شاعر به زبان‌بازی و شایعات اشاره می‌کند و می‌گوید که برخی افراد به خاطر حرف زدن، خود را در معرض قضاوت قرار می‌دهند. سکوت هم می‌تواند به معنای پنهان کردن رازها باشد.

۴. شهرت و ناله: شاعر بیان می‌کند که ناله و غم عاشقانه می‌تواند در دل قفس (زندگی) آزاد شود و به شهرت برسد. این نشان‌دهنده‌ی قدرت بیان احساسات است.

۵. بی‌توجهی به شایعات: در اینجا صائب می‌گوید که اگر کسی بی‌صدا باشد، دیگران نمی‌توانند از او چیزی بگویند. بنابراین، گاهی سکوت بهتر از صحبت کردن است.

۶. آزار دل: شاعر بیان می‌کند که هرچند ممکن است صداها و آهنگ‌ها دل را آزار دهند، اما عشق واقعی همیشه در دل باقی می‌ماند.

۷. زاهد و دنیا: صائب اشاره می‌کند که زاهد (مرد پارسا) با دوری از دنیا بیشتر به خداوند نزدیک می‌شود و حرص و طمع او کم‌تر می‌شود.

۸. لفظ و معنی: شاعر می‌گوید که واژه‌های زیبا (نازک) معنای عمیق‌تر را بهتر منتقل می‌کنند، مانند شیشه‌ای که زیبایی را نشان می‌دهد.

۹. خودآرایی و طاوس: در اینجا صائب به زیبایی و خودآرایی اشاره می‌کند و می‌گوید که مانند طاوس (پرنده‌ای زیبا) باید به زیبایی خود اهمیت بدهیم.

۱۰. تیر و زحمت: شاعر اشاره دارد که هر چه بیشتر تلاش کنیم (زحمت بکشیم)، بیشتر از زندگی بهره‌مند خواهیم شد.

۱۱. بوی گل: صائب در پایان می‌گوید که بوی گل هرگز نمی‌تواند پنهان بماند، بنابراین رازهای دل نیز نمی‌توانند همیشه مخفی بمانند.

در مجموع، این شعر احساسات عمیق عاشقانه، تلاش برای رسیدن به هدف، زیبایی‌های زندگی و رازهای دل را بررسی می‌کند و نشان‌دهنده‌ی تفکر عمیق صائب درباره عشق و زندگی است.

منبع: روزانه