مسئولیت پذیری یک مهارت مهم و حیاتی است که هر نوجوان باید بتواند آن را در خود تقویت کند. این مهارت به نوجوان کمک میکند که موفقیتهای شخصی فراوانی به دست آورد و در جامعه فرد مفیدی باشد. تقویت مسئولیت پذیری در نوجوانان اهمیت زیادی دارد. زیرا در فرآیند مستقل شدن آنها نقش مهمی ایفا میکند.
اینتین – معمولا این والدین هستند که تلاش میکنند مسئولیت پذیری را در فرزندان خود تقویت کنند اما امروز طرف صحبت ما خود شما، نوجوان عزیز هستید. به همین خاطر ابتدا اهمیت موضوع را روشن کرده و سپس راههای تقویت مسئولیت پذیری را شرح میدهیم.
چرا مسئولیت پذیری مهمه؟
گاهی وقتا مسئولیت پذیری یعنی فقط انجام دادن کارهایی که بهمون گفته می شه، اما واقعیتش خیلی عمیق تره. مسئولیت پذیری یعنی یاد گرفتن اینکه کارهامون، تصمیم هامون و حرف هامون روی دیگران تاثیر می ذاره. خیلی از نوجوان ها در حال یاد گرفتن همین موضوع هستن که چطور با انتخاب هاشون مسیر آینده شون رو بسازن و به خودشون افتخار کنن.
مسئولیت های نوجوانان در خانه، مدرسه و جامعه
اول از همه باید بدونیم که مسئولیت پذیری ذاتی نیست و کم کم توی خونه، مدرسه و جامعه شکل می گیره. مثلا وقتی یکی از مسئولیت های نوجوانان در خانه، مدرسه و جامعه مثل کمک کردن به کارهای روزمره یا رعایت قوانین مدرسه رو جدی بگیره، در واقع داره قدم های بزرگی به سمت رشد شخصیتی خودش برمی داره. اینطوری اعتماد به نفس و استقلالش هم رشد می کنه.
چطور تجربه کردن کمک می کنه
برای اینکه یه نوجوان بتونه مسئول باشه، باید اجازه تجربه هم داشته باشه. یعنی پدر و مادر گاهی بذارن خودش تصمیم بگیره، حتی اگه اشتباه کنه. همین تجربه های کوچیک، پایه های مسئولیت پذیری بزرگ تر رو می سازن و باعث می شه یاد بگیره تصمیماتش پیامد دارن.
نقش والدین در مسئولیت پذیری نوجوانان
نقش والدین در مسئولیت پذیری نوجوانان خیلی مهمه. پدر و مادرها مثل مربی های نامرئی هستن که با رفتار و حرف هاشون نشون می دن چطور باید با زندگی روبه رو شد. وقتی والدین خودشون به قول هاشون عمل می کنن یا اشتباهشون رو قبول می کنن، در واقع دارن الگوی درست رفتار مسئولانه رو به فرزندشون یاد می دن.
رفتار والدین و تاثیرش روی نوجوان
در مقاله نگرش ها و رفتار والدین و تاثیر آن در کودکان هم اشاره شده که خانواده هایی که با محبت و گفت و گو رفتار می کنن، فرزندانی مسئول تر تربیت می کنن. یعنی به جای تحمیل، از راه گفتگو و تشویق وارد می شن و نوجوان خودش می خواد مسئول باشه نه از ترس.
مسئولیت پذیری در مدرسه و محیط اجتماعی
معلم ها و مربی ها هم می تونن با دادن وظایف کوچیک مثل مسئول کلاس بودن یا هدایت یه پروژه گروهی، حس اعتماد و مسئولیت پذیری رو توی نوجوان ها تقویت کنن. وقتی نوجوان احساس کنه دیگران بهش اعتماد دارن، سعی می کنه اون اعتماد رو با رفتار درست جواب بده و یاد می گیره مسئولیت کارهاش رو بپذیره.
پیام قرانی و اهمیت مسئولیت پذیری
در قرآن هم به اهمیت مسئول بودن اشاره شده. مثلا در پیام قرانی در مورد مسئولیت پذیری کلاس سوم گفته می شه که هر انسانی در برابر کارها و اعمال خودش پاسخگوست. این یعنی هیچ کاری بی اهمیت نیست و هر تصمیمی که می گیریم، اثری از خودش به جا می ذاره. همین نگاه باعث می شه نوجوان ها بفهمن مسئولیت پذیری یه ارزش انسانی و اخلاقیه.
مسئولیت پذیری و یادگیری از اشتباه
یکی دیگه از نکات مهم اینه که نوجوان ها تفاوت بین اشتباه و شکست رو بدونن. وقتی اشتباه می کنن، به جای فرار یا سرزنش، باید دنبال راه حل باشن. این طرز فکر مثبت یکی از رازهای رشد واقعی توی دوران نوجوانیه و بهشون کمک می کنه به مرور فردی مسئول تر بشن.
در نهایت، مسئولیت پذیری یه مسیر طولانیه نه یه نقطه پایان. نوجوانی بهترین زمان برای تمرین این مهارته چون اشتباهات این دوران هنوز قابل جبران هستن. هر بار که یه نوجوان خودش رو مسئول رفتارهاش بدونه، یه قدم بزرگ به سمت بلوغ فکری و احساسی برداشته. چه توی خونه باشی، چه توی مدرسه یا بین دوستات، یادت نره مسئول بودن یعنی انتخاب آگاهانه، صداقت و احترام به خودت و دیگران.
اهمیت تقویت مسئولیت پذیری در نوجوانان
مسئولیت پذیری یکی از مهمترین مهارتهایی است که نوجوانان را در مسیر رشد و ترقی قرار میدهد. نوجوان به کمک این مهارت میتواند توانمندی و استقلال خوبی به دست آورد و در جامعه نقش مهمی داشته باشد. مسئولیت پذیری، نوجوانان را به افرادی متعهد و دارای اعتماد به نفس بالا تبدیل میکند. همچنین از او فردی مدیر و مدبر میسازد که میتواند، خود، دیگران و شرایط حاضر را به خوبی مدیریت کند.
اگر فردی، مسئولیت پذیر باشد، از اشتباهات خود درس گرفته و تلاش میکند در آینده مرتکب این اشتباهات نشود و تصمیمات بهتری بگیرد. یک نوجوان مسئولیت پذیر، در زندگی شخصی و حرفهای خود موفقتر است زیرا به خوبی میتواند با مشکلات پیش رو مواجه شده و همواره راهحل مناسبی برای آنها بیابد.
تقویت مسئولیت پذیری در نوجوان درک وی را از وظایف و تکالیف خود بالا میبرد و او را به فردی مفیدتر در جامعه تبدیل میکند. روشهای مختلفی برای تقویت مسئولیت پذیری وجود دارد که به کمک آنها میتوانید این مهارت مهم را بیاموزید.
۱. انگیزههای خود را بشناسید و در راستای آنها برای تقویت مسئولیت پذیری در خود تلاش کنید
شما باید بدانید برای چه چیزهایی ارزش بیشتری قائل هستید و یا اینکه دوست دارید بیشتر وقت خود را صرف چه کاری کنید. حتی میتوانید در اینباره با والدین خود صحبت کرده و از آنها بخواهید در راستای تقویت مسئولیت پذیری در نوجوانان به شما کمک کنند.
۲. مهارتهای مهم مربوط به مسئولیتپذیری را یاد بگیرید
برخی مهارتها هستند که یادگیری آنها برای کسب مهارت مسئولیت پذیری لازم است. از جمله این مهارتها، مدیریت پول و سرمایه است. شما باید بتوانید درآمد و مخارج خود را مدیریت کنید. اگر روشی برای کسب درآمد میشناسید، بعد از تایید والدین آن را انجام داده و سعی کنید مخارج خود را با درآمدی که دارید هماهنگ سازید.
۳. تقویت مسئولیت پذیری در نوجوانان: از اشتباهات خود درس بگیرید
انسان جایزالخطاست و احتمال اشتباه کردن برای همه وجود دارد اما آنچه افراد را از هم جدا میکند، درس گرفتن از اشتباهات است. سعی کنید از هر اشتباهی که مرتکب میشوید، درسی بگیرید و آن اشتباه را دیگر تکرار نکنید.
۴. مسئولیتهای مختلفی را بر عهده بگیرید و برای درست انجام دادن آنها تلاش کنید
تنها در صورتی میتوانید مسئولیتپذیری را در خود تقویت کنید که مسئولیتهای مختلفی را بر عهده بگیرید و برای انجام آنها تلاش کنید. مثلا به جای اینکه از والدین بخواهید شما را برای رفتن به مدرسه بیدار کنند، سعی کنید خودتان بیدار شوید.
۵. از والدین بخواهید آزادی عمل بیشتری به شما بدهند و در صورت نیاز، از دور نظارت کنند
آزادی عمل میتواند از موارد کوچک شروع شود. مثلا خرید وسایل لازم برای مدرسه با یک بودجه مشخص نقطه شروع خوبی است. حال اگر از عهده آن بر آیید، اعتماد والدین را به دست آورده و برای خریدهای بزرگتر میتوانند بودجه بیشتری در اختیار شما قرار دهند.
۶. مدیریت زمان داشته باشید
زمان در زندگی حکم طلا را دارد و حتی از آن باارزشتر است. پس مدیریت آن مهارت بسیار مهمی است که در راستای تقویت مسئولیت پذیری در نوجوانان قرار میگیرد. گاهی اوقات ممکن است چند مسئولیت به طور همزمان بر عهده شما گذاشته شود. در اینصورت باید بتوانید با مدیریت زمان، هر یک را سر وقت و به درستی انجام دهید.
۷. برای تعیین اهداف از والدین کمک بگیرید اما در نهایت خودتان هدفتان را مشخص کنید
داشتن هدف در زندگی شما را به سمت مسئولیتپذیر شدن سوق میدهد و انگیزه لازم برای تقویت این مهارت را فراهم میکند. لازم نیست از انتخاب اهداف بزرگ شروع کنید، حتی خرید یک وسیله یا شرکت در یک کلاس میتواند هدف خوبی باشد. برای تمرین مسئولیت پذیری، سعی کنید بخشی از مخارج خرید یا شرکت در کلاس را خود بر عهده بگیرید و مابقی را از والدین درخواست کنید.
۸. تقویت مسئولیت پذیری در نوجوانان: برخی کارهای خانه را به عهده بگیرید
بر عهده گرفتن برخی از کارهای خانه روش خوبی برای افزایش مسئولیت پذیری در نوجوانان است. البته باید کارهایی را بر عهده بگیرید که فکر میکنید توانایی انجام آن را دارید. این شما هستید که به والدین خود نشان میدهید چقدر توانایی دارید و آنها تا چه حد میتوانند روی شما حساب باز کنند. پس برای انجام درست کارهایی که بر عهده گرفتهاید تلاش کنید.
۹.مسئولیت کارهای خود را بپذیرید
اشتباهاتی که مرتکب میشوید را بپذیرید و به دنبال مقصر دیگری برای آنها نگردید. قبول کردن اشتباه نوعی مسئولیت پذیری است. البته همین که مسئولیت اشتباه را بر عهده بگیرید کافی نیست، بلکه تلاش برای جبران اشتباه نیز لازم است. برخی اشتباهات به راحتی جبران میشوند و برخی دیگر به تلاش بیشتری نیاز دارند.
دیگر روشهای تقویت مسئولیت پذیری در نوجوانان
روشهای تقویت مسئولیت پذیری در نوجوانان به موارد بالا ختم نمیشود. بلکه میتوانید روشهای زیر را هم امتحان کنید.
سعی کنید برخی از تصمیمات خود را به صورت مستقل بگیرید
از والدین خود بخواهید تصمیم گرفتن در مورد برخی کارها را بر عهده شما بگذارند. فراموش نکنید که در این صورت، مسئولیت تصمیم بر عهده شخص شما خواهد بود. پس سعی کنید در هر موقعیتی بهترین تصمیم را بگیرید. البته میتوانید با والدین مشورت کنید اما تصمیم نهایی را به تنهایی بگیرید.
تصمیم گرفتن به صورت مستقل از جمله مهارتهایی است که در راستای مسئولیتپذیری قرار میگیرد. والدین باید این موقعیت را برای فرزندان نوجوان خود فراهم کنند اما این فرزندان هستند که با گرفتن تصمیمات درست، خود را به آنها ثابت میکنند. با این حال قرار نیست همیشه تصمیم درست بگیرید. پس، از اشتباه کردن نترسید اما پیامد تصمیم خود را در نظر بگیرید.
تقویت مسئولیت پذیری در نوجوانان: وظایف مشخص و هدفمندی برای خود تعیین کنید
تعیین وظایف مشخص و هدفمند کمک میکند بدانید دیگران چه انتظاری از شما دارند. این وظایف ممکن است شامل هر چیزی، از انجام کارهای خانه گرفته تا تکالیف مدرسه باشند. با مشخص بودن وظایف، کمکم برنامه ریزی و مدیریت زمان را هم یاد میگیرید.
حتی میتوانید وظایف خود را اولویتبندی کنید و به کارهایی که اولویت بالاتری دارند اهمیت بیشتری بدهید. بدین ترتیب قطعا موفقتر خواهید بود.
یک الگوی خوب برای خود انتخاب کنید
داشتن الگوی خوب میتواند کمک بزرگی برای مسئولیتپذیر بودن باشد. قطعا در بین والدین، معلمها و اطرافیان شما فردی هست که از سایرین مسئولیتپذیرتر است. شما میتوانید او را الگوی خود قرار دهید. قطعا چنین فردی در زندگی شخصی و اجتماعی خود موفق است. همین امر میتواند انگیزه خوبی برای تقویت مسئولیتپذیری در نوجوانان باشد.
تقویت مسئولیت پذیری در نوجوانان: سعی کنید اعتماد والدین خود را به دست آورید
اگر والدین به شما اعتماد داشته باشند، مسئولیتهای بیشتری را به شما واگذار میکنند. بدین ترتیب میتوانید در راستای پرورش این مهارت قدم بردارید. با والدین خود صادق باشید و هرگز سعی نکنید اشتباهات خود را از آنها مخفی نگه دارید. بلکه با پذیرش اشتباه و ابراز ناراحتی بابت آن و تلاش برای جبران، تلاش کنید اعتماد والدین خود را کسب نمایید.
کمک کردن به دیگران و شرکت در فعالیتهای خیرخواهانه
با مکم به دیگران و شرکت در فعالیتهای خیرخواهانه میتوانید اهمیت مسئولیت پذیری در جامعه را درک کنید. با کمک به دوستان، اعضای خانواده و… مهارتهای اجتماعی خود را تقویت کرده و یاد میگیرید که چگونه در قبال جامعه و دیگران مسئولیت پذیر باشید.
از طرفی با این کار، حس ارزشمند بودن و اعتماد به نفس خواهید داشت. وقتی تاثیر مثبت کارهای خود میبینید، انگیزه بیشتری برای انجام رفتارهای مسئولانه پیدا میکنید. پس مسئولیتپذیری فقط شامل انجام وظایف فردی نیست، بلکه در جامعه و در قبال دیگران نیز اهمیت دارد.
اهداف کوچک و دستیافتنی برای خود تعیین کنید
هدف همیشه نباید بزرگ باشد. اتفاقا مسئولیت پذیری باید از موارد کوچک شروع شود و به تدریج، موارد بزرگتر را هم شامل گردد. پس هرگز سعی نکنید به عنوان اولین مسئولیتها، موارد بزرگی را انتخاب کنید. از کارهای کوچک مانند مرتب کردن اتاق شخصی یا کمد لباسها شروع کنید تا به تصمیمات بزرگ مثلا رفتن به یک مهمانی و… برسید.
از والدین خود بخواهید در برابر مسئولیت پذیری شما را تشویق و در زمان بی مسئولیتی شما را تنبیه کنند
روش تشویق و تنبیه برای کسب هر مهارتی از جمله تقویت مسئولیت پذیری در نوجوانان موثر است. اگر میخواهید مهارت مسئولیت پذیری را در خود تقویت کنید و در آینده فرد موفقی باشید، باید به سیستم تشویق و تنبیه پایبند بمانید. تشویق میتواند کلامی یا دادن فرصتهای بیشتر برای داشتن استقلال و آزادی عمل باشد.
منبع |نوجوانان
